TOKYO, SHINJUKU, 26 OKTOBER 2019, 20.10 UUR

Binnen slechts enkele honderden meters bevonden zich werelden van contrasten. Er liep een spoorlijn doorheen, als een soort symbolische scheidslijn tussen de mentaliteit en geschiedenis van beide kanten. Van de vrijgevochten individualistische zelfstandige mens, naar de wereld van de traditionele, religieuze gemeenschap. Van het “ik onderscheid mij van ieder ander” naar het “wij samen delen waar we mee verbonden zijn”. Als ik terugkijk op deze dag, zie ik telkens die scheidslijn weer opduiken. In allerlei vormen kom ik contrasten tegen, die me doen stilstaan bij zoveel factoren waar een mens afhankelijk van is.

Direct na het ontbijt zijn we vertrokken naar Harajuku: een wijk die pas sinds 1964 is gaan floreren. Het jaar waarin het Olympisch dorp werd bewoond, en Anton Geesink als Nederlander Olympisch kampioen werd in judo: onmogelijk in het judo-thuisland bij uitstek. Inmiddels een moderne wijk, met moderne winkels van wereldketens. Al snel stuiten we op een enorme, keurig opgestelde, rij wachtenden voor de winkel Atmos, gedwee al uren geduld opleverend voor het nieuwste paar Jordan-schoenen dat vandaag in de verkoop is gegaan. Aanschouwend wat er gaande is, en bij navraag aan de énige Engelssprekende verkoopster die achter de rij staat, blijkt, dat mensen daar staan om uiteindelijk een lootje te trekken. Dat lootje uit die doos biedt de doorslag, of je wel of niet naar binnen mag. Totaal emotieloos wordt de één genadeloos weggestuurd, terwijl de ander -even emotieloos- de winkel in verdwijnt. Zou zo’n systeem in óns land worden ingezet, dan vrees ik dat dat de grootste verontwaardiging en onbeschofte reacties zou opleveren.

Mijn reactie op de vervolgens ingeslagen straat was die van verrukking. Werkelijk totaal perplex voelde ik me, over het geheel van wat ik daar zag. In Takeshita street loop ik een trendy hyper-toeristisch gebied in, dat bestaat uit capsule-machines, speelgoed, souvenirs, winkels, snoep en troep. Bezocht door autochtone toeristen die uit zijn op vreemde artikelen. In capsule-machines bevinden zich kinderachtige wegwerpspeelgoedjes van het kaliber “waard om direct weg te gooien” maar hier wordt door volwassenen 300 yen per stuk voor betaald. Er komt na inworp van je goeie geld een balletje uit gerold, waarin een tekenfilmfiguurtje van 4 centimeter groot zit. Pokémon; Mario (van de kart); Pikachu; Angry Bird; Hello Kitty: ik moet mijn hersenen kraken om al die namen te bedenken van moderne kinderseries die nooit meer op mijn pad komen. Ook de Japanse varianten doen het goed: Ohiri Manekineko en Futago no Maikochan; en kipjes en poesjes met lieflijk uiterlijk: als het maar verkoopt. Verkocht wordt alles dat eetbaar of knuffelbaar is. Crêpes die zó zoet moeten zijn dat ze eruit zien als nepsnoep met teveel kleurstof; etuitjes in de vorm van een melkpak; aaibare kussens met knipogende gezichten; regenboogsuikerspinnen voor 900 yen (€ 8); stokjes met in gelei gedoopte aardbeien; een 10 centimeter groot sponsje dat eruit ziet als een toast. Zelfs ìk (ik ben mijn hele leven al ànti souvenirs) heb er kunnen scoren waar ik mijn zinnen op had gezet. Een heuse piepkleine schattige kitscherige -typisch Japanse- Gamaguchi: een buideltje om muntgeld in te doen. Niet dat ik muntgeld veel gebruik, of denk dat ik dat portemonneetje echt ga gebruiken, maar gewoon; voor de hèb.

Hebzucht is niet, wat mensen drijft, die naar het Meiji-Jingu heiligdom komen. Daar wordt juist gegéven aan de goden van het Shintoïsme. Respect; toewijding; eerbied; factoren die de mens sieren. Het publiek dat in grote stromen onder de Torii doorloopt, buigt daar heel even nederig in de richting van het heiligdom -het Jinja-, dat bestaat uit een Haiden; een Temizuya en een Goshintai. Met reinigingsrituelen maakt de mens zichzelf rein om de vele goden wakker te roepen en hun aandacht te vragen. Met gebedsbriefjes -Omikuji- uiten mensen hun hartenwensen. Men gelooft dat vanuit één van die goden ook nakomelingen kwamen, die uiteindelijk ook de Japanse keizer voortbrachten. Het bijgeloof dat de keizer dus goddelijk was, is pas door keizer Hirohito in 1946 afgezworen. Het Meiji-Jingu heiligdom is opgebouwd als eerbetoon aan de grote keizer die in 1865 toegang verleende aan zijn eigen land, om handel te drijven met de wereldkoopvaardij. Na ruim 200 jaar afzondering was Japan weer toegankelijk. In de afgelopen weken heb ik me behoorlijk verdiept in vooral de godsdiensten van Japan, en op afstand was het een onvoorstelbare wereld van rituelen en bijgeloof. Met eigen ogen aanschouwen hoe de mensen zich hier gedragen, binnen zo’n heiligdom, maakt alle verhalen gelijk ook levend en voorstelbaar.

Interessante materie die je staat te bedenken terwijl je rondloopt op een plein vol mensen. Opvallend veel kimono’s en optimaal gekleed publiek. Een luid klinkende gong kondigt het prachtige traditionele bruidspaar aan, dat plechtig schrijdend mijn aandacht trekt. Nog geen uur later trekken de enorme gebouwen om mij heen al mijn aandacht: via Yoyogipark -een park dat geen park maar een groot ontmoetingsplein blijkt te zijn- struinen we naar downtown Tokyo. Op één van de -normaliter- drukste kruispunten ter wereld staan stoelen en parasols om het publiek midden op straat te kunnen laten relaxen. Demonstratief wordt deze verkeersslagader in het weekend stilgelegd om ook in rust alle mooie bouwwerken te aanschouwen. Het Ginza-Yon chome en San’ai-gebouw zijn wel blikvangers. Maar met dezelfde grote bewondering loop ik even later in het Chiyoda-ku park te kijken naar het keizerlijk paleis dat daar streng bewaakt in volle glorie aanwezig ligt te zijn. Nog geen week geleden deed de nieuwe keizer Naruhito -onder traditionele plechtigheden- zijn intrede. De Kikyo bori; Hyakunin Bansho waren prachtig; in Nino Maru-bos begaf ik me in een soort oerwoud midden in de stad. De stilte wordt daar slechts verbroken door de eigenwijze vogelsoort die hier huist.

Al hebben we samen geconstateerd dat stilte hier veel aanwezig is. Publiekelijk praten of bellen is niet gepast. Stilte hoor je normaal niet, maar stilte zàg ik op deze zaterdagavond juist ook in een schoolcomplex, waar leerlingen hun uiterste best zaten te doen op een -ogenschijnlijk- zwaar examen. Zaterdagavond in combinatie met jeugdigen en presteren: mijn vriend die in het onderwijs zit, zou het hoofdschuddend een kansloze actie vinden. Hier echter hoefde de streng kijkende coördinator die toezicht hield, blijkbaar weinig uit te voeren om strikte rust af te dwingen. Stilte is hier vanzelfsprekend. De krekel die we hoorden tjilpen, op de drukste straat die door deze wijk Shinjuku loopt, getuigt ervan dat zijn geluid sterk genoeg was om de drommen mensen op straat te overheersen.

Dat grote contrast met thuis… ik ben er soms stil van….

Marjoleine